Jak radzić sobie z dziecięcą wściekłością?

Odpowiedź na to pytanie jest prostsza, niż mogłoby nam się wydawać.

Niespodziewana transformacja

Zdarzyło wam się kiedykolwiek, że wasze kilkuletnie dziecko bez żadnego widocznego powodu wpadło nagle w niespodziewaną wściekłość? A nawet jeśli był jakiś powód, to nie spodziewaliście się, że wywoła on istny dziecięcy Armageddon? Mimo to on nastał. Dr Jackyll zamienił się w mr Hyda, a dr Bruce Banner w Hulka. Nagle zostało wam wykrzyczane, że wasze dziecko nie ma najmniejszego zamiaru jeść tej zupy (i pewnie rzuciło też łyżką, coby dodać nieco dramatyzmu), nie będzie ubierało piżamy, mimo że od godziny powinno spać lub już nigdy (ale to nigdy!) nie pójdzie do przedszkola. „Bo nie!”. A im bardziej naciskaliście, żeby przekonać dziecko do swojego zdania, tym bardziej ono się denerwowało i tym mniejsza była jego chęć do współpracy. Nawet przekupstwo nie pomagało.

Pamiętacie takie chwile? Ja pamiętam. Niestety całą masę. Chwile wściekłości, chwile smutku, chwile całkowitej bezsilności. Pojawiają się one w każdej rodzinie i niemal w każdej są równie trudnymi momentami. Zarówno dla rodzica, jak i dla dziecka. Czy jest zatem jakiś sposób, żeby sobie z nimi poradzić?

Sytuacja konfliktowa

Jeśli dokładnie przeanalizujemy takie sytuacje, to w niemal każdej pojawia się sprzeciw ze strony dziecka wobec jakiegoś naszego polecenia (prośby, żądania, nazwijcie to jak chcecie). My chcemy A, dziecko chce B. My chcemy, żeby szło do przedszkola, ono chce jeszcze chwilę się pobawić. My chcemy dać mu kanapkę, ono chce banana. My chcemy dać mu banana, a ono chce takiego z naklejką (to są prawdziwe problemy). I im bardziej naciskamy na dziecko, aby ugięło się do naszej woli, tym większy sprzeciw to w nim budzi i tym głośniejsze „NIE!” słyszymy.

Z takiej patowej sytuacji, najczęściej są dwa rozwiązania:

Rozwiązanie nr 1

Pierwsze, w której my, rodzice, odpuszczamy i dziecko „wygrywa”. Czasami warto rozważyć to rozwiązanie, jeśli w trakcie argumentacji zrozumiemy, że nasze polecenie było nieracjonalne (gdy na przykład każemy starszemu dziecku sprzątać zabawki młodszego dziecka, tylko dlatego, że jest starszym bratem/siostrą). Jednak jeśli nasze polecenie było racjonalne, to ulegnięcie rodzica i poddanie się woli dziecka, da mu sygnał, że krzykiem można wiele wywalczyć. A nie jest to sygnał, który chcemy wysyłać.

Rozwiązanie nr 2

Drugie rozwiązanie jest wtedy, gdy to dziecko się podda naszej woli, wbrew sobie. Dzieci pragną współpracować z rodzicami, ale wymagają też jednocześnie szacunku dla własnych potrzeb. Jednak jeśli będziemy naciskać wystarczająco długo, dzieci na rzecz współpracy z rodzicami, poświęcą cząstkę siebie. Stwierdzą, że odpowiednim wyborem jest zaspokojenie potrzeb drugiej osoby, nie swoich. Im dłużej ten stan będzie trwał, im więcej takich sytuacji się pojawi, tym bardziej dzieci będą zapominać o sobie i myśleć o innych. Nie mówię, że dobrze jest być całkowitym egoistą, ale zdrowy egoizm się przydaje. Na przykład wtedy, gdy dziecko świadomie odmawia czegoś szkodliwego (papierosów, alkoholu, narkotyków), w ochronie własnego zdrowia. Tymczasem dziecko konformistyczne, nastawione na innych, nie odmówi szkodliwych substancji, w obawie przed społecznym odrzuceniem. Bardziej będzie mu zależało na zadowoleniu kolegów, niż na własnym szczęściu. Niestety.

Rozwiązanie nr 3?

Te dwa powyższe są najczęściej stosowanymi rozwiązaniami. Na szczęście, nie są jedynymi. Jest jeszcze jedno, które odkryłem stosunkowo niedawno. Rozwiązanie owo polega na tym, żeby zamiast prowadzić z dzieckiem pojedynek siłowy pt. „kto kogo nagnie do swej woli”, całkowicie zmienić podejście. Zamiast proponować dziecku coś, na co ono nie ma ochoty, zapytajmy go o coś (cokolwiek!), na co jesteśmy pewni, że odpowie twierdząco, związanego z daną sytuacją. Przykładowo:

„Bardzo Ci jest przykro, że musisz iść do przedszkola?”

„Widzę, że przebieranie się w piżamę bardzo Cię złości. Zgadza się?”

„Widok tej zupy chyba Cię nie ucieszył, prawda?”

Jednym słowem:

Przekonaj dziecko, żeby powiedziało „Tak”

Bo ono w sytuacji, gdy górę nad nim biorą emocje, ponad wszystko potrzebuje rodzicielskiej akceptacji. Potrzebuje zrozumienia dla tych uczuć, których jeszcze samo w pełni nie rozumie. A jeśli my zaakceptujemy jego uczucia w tak trudnej dla niego sytuacji, to damy mu jedną z najważniejszych rzeczy na świecie. I na pewno łatwiej będzie nam się dzięki temu dostać do prawdziwej przyczyny jego wściekłości. Może się wówczas okazać, że cały problem spowodowany był tym, że dziecko chciało przykładowo ubrać inną piżamę od proponowanej. I wyciągnięcie tej innej, załatwi problem w parę sekund. Bez zgrzytów, bez krzyków, bez ofiar.

Gdy po raz pierwszy zastosowałem tę metodę, odkryłem że zamiast kipieć ze wściekłości w całkowitym niezrozumieniu dla małego terrorysty, można spędzić z dzieckiem bardzo wartościowe chwile dla nas obojga. Chwile, w których uczymy dziecko zrozumienia i miłości. Do rodziców, do potrzeb innych ludzi i przede wszystkim, do siebie samego.

Prawa do zdjęcia należą do Christine.