Odbieramy naszym dzieciom ich największy przywilej. W imię czego?

Dobrego samopoczucia? Potrzeby kontroli? Bezpieczeństwa?

Wiele się mówi o tym, jak to na przełomie ostatnich dekad zmieniło się (i dalej się zmienia) podejście do rodzicielstwa. Jak to rodzice obecnie dają swoim dzieciom znacznie więcej, niż dawano kiedyś. Więcej czasu, więcej uwagi, więcej uczuć.

Wiadomo, że nie zawsze i nie w każdej rodzinie, ale statystycznie zmiana idzie w dobrą stronę. Wydaje mi się jednak, że w tym ruchu „więcej dla dzieci”, zauważamy tylko zalety, a trochę zapominamy spojrzeć w drugą stronę. Czy aby czasem to rozwiązanie nie ma jakichś wad? Czy nie ma czegoś takiego jak „zbyt wielki udział rodziców w życiu dziecka”?

Jak wiadomo każda skrajność jest niebezpieczna i chciałbym, abyśmy w trakcie tej pozytywnej społecznej przemiany, uniknęli popadania z jednej skrajności w drugą.

Szkoła kiedyś

Pobiłem się z kolegą. Poleciała krew. U obu uczestników. Okolice 3 klasy podstawówki. Ilość wezwanych rodziców: zero.

Inny kolega wrzucił koleżance petardę do plecaka. Trochę się przyjarało, ale zasypali jej plecak śniegiem i ugasili. Straty: trzy podręczniki, które kolega musiał odkupić. Ilość wezwanych rodziców: zero.

Nawet jak koleżanka została popchnięta i złamała rękę, to nie wezwano rodziców. W całej mojej szkolnej historii pamiętam tylko jedną sytuację, w której wezwano rodziców i zrobiono to w sytuacji, w której do starcia między dwoma chłopakami dochodziło nawet kilka razy dziennie. Ewidentnie się nie lubili. Niemniej mimo wszystko, najpierw wykorzystano wszystkie inne drogi, z czego większość opierała się na zwracaniu bezpośrednio do uczniów, pokazaniu im właściwej drogi i odwoływaniu się do ich zdrowego rozsądku oraz umiejętności samodzielnego rozwiązania takich sytuacji.

Byliśmy dziećmi, ale i tak w nas wierzono.

Szkoła dzisiaj

Klasa pierwsza podstawówki. Dwójka dzieci nie może się dogadać. Mamy październik, ledwo początek roku szkolnego. Kilka docinek, kilka sprzeczek. Nic wielkiego. Bez przemocy fizycznej, ale jednak trochę zaciekle. Nie minął tydzień jak rodzice się z sobą starli i pojawił się nawet argument zaangażowania prawników (sic!). A dodam, że mówimy o szkole na wsi, gdzie ogólnie naprawdę niewiele się zmieniło przez ostatnie 20 lat i jest raczej „sielanka”.

Zresztą nie tylko rodzice bywają nadgorliwi. Nauczyciele również. Słyszałem o takich co raportują każde brzydkie słowo, każde popchnięcie i każdego wręcz bąka, jakiego się naszemu dziecku zdarzyło puścić. Same szkoły nie są lepsze, z tymi swoimi elektronicznymi dziennikami, które sprawiają, że zaczynam współczuć moim dzieciom. Nie mówię już nawet o tym, że za czasów poprzedniego rządu były plany (nie wiem czy to dalej jest kontynuowane, mam nadzieję, że nie) monitoringu w każdej szkole, a w wielu niestety taki monitoring powstał.

A przecież cały czas mówimy o dzieciach. O tych samych dzieciach, które 20 lat wcześniej uczono jak sobie radzić i one jakoś sobie radziły. Może nie zawsze idealnie, bo i metody dorosłych nie zawsze były najlepsze, ale jednak sobie radziły. Niestety powoli zmierzamy do sytuacji, w której wszyscy dorośli z otoczenia reagują na problem, zanim dziecko chociażby zrozumie, że jakikolwiek się pojawił. Gdzie tu miejsce na rozwój? Na naukę? Na wyciąganie wniosków?

Podobnie jest w wielu domach

Dzieci się kłócą – rodzic reaguje. Dzieci krzyczą na siebie – rodzic reaguje. Dzieci używają brzydkich słów – rodzic reaguje. Czego dzieci by nie zrobiły, co nie jest zgodne z „zasadami” – rodzic reaguje. O każdej porze dnia i nocy. Niezależnie od tego czy dzieci są u siebie czy poza swoim pokojem (to drugie jestem w stanie zrozumieć, pierwsze tylko w wyjątkowych sytuacjach). W efekcie dzieci żyją pod stałym nadzorem, gdzie muszą uważać na każde słowo i każdy swój ruch. Ilość wolności takiego dziecka wynosi dokładnie tyle samo, ile rodziców zostało wezwanych po tym jak się pobiłem z kolegą w drugim akapicie.

Jasne, jeśli dziecko ma z czymś wyraźny problem, który się powtarza – reagujmy, rozmawiajmy, szukajmy rozwiązania – ale jednocześnie zostawmy mu nieco wolności, aby mogło sprawdzić czy te rozwiązania są skuteczne i czy zadziałają.

Reagując na każdą sytuację zanim się rozwinie (nie mówię tutaj o jakichś szczególnie groźnych przypadkach), uniemożliwiamy dzieciom samodzielne ich rozwiązanie. Niestety w ten sposób bardzo silnie podkopujemy dziecięcą pewność siebie („rodzic reaguje, bo on wie lepiej, on to załatwi, ja tu tylko sprzątam”) oraz dodatkowo sprawiamy, że dziecko w sytuacjach konfliktowych będzie polegało na rodzicu. Co jednak w sytuacji, gdy nas obok nie będzie? Co wtedy, gdy nas zabraknie?

Nie tylko nie wierzymy w dzieci, ale jeszcze dodatkowo odebraliśmy im ich ostatni bastion wolności

Czyli wolną zabawę na świeżym powietrzu. Zabawę, którą dzieci uwielbiają, bo odbywa się ona na terenie, na który nie sięgają macki nadgorliwych i kontrolujących wszystko dorosłych. Niestety nawet tej zabawy coraz więcej dzieci jest pozbawionych. Gdzie się nie obejrzymy widzimy ogrodzone place zabaw, na których nie ma żadnego miejsca chroniącego przed wzrokiem rodzica. Wszystko musi być widoczne, wszystko musi być bezpieczne, wszystko musi być pod kontrolą.

Albo co gorsza – dzieci nawet na takich placach zabaw się nie pojawiają, bo rodzice od najmłodszych lat ładują w ich ręce tablety i smartfony, uzależniając je od tych urządzeń i trzymając później cały czas blisko siebie. Na domiar złego są święcie przekonani o swoim sukcesie wychowawczym.

Ja jednak nie wiem czy posiadanie w domu dziecka, która jest w nim obecne tylko fizycznie, jest takim wielkim powodem do radości. Takim rodzicom szczególnie polecam film „Sala samobójców”.

Jak napisałem w tytule, odbieramy naszym dzieciom ich najważniejszy przywilej

Odbieramy im ich wolność. Odbieramy im nawet możliwość pokłócenia się z bratem, zezłoszczenia się na niego czy krzyknięcia. Nawet jeśli dzieci kłócą się w swoim pokoju, za zamkniętymi drzwiami i nikomu tak naprawdę nie dzieje się krzywda. Bo uważamy, że wiemy lepiej.

Jak zatem nasze dziecko ma nabyć umiejętność radzenia sobie w takich sytuacjach, jeśli nigdy nie dajemy mu nawet spróbować?

Dorośli coraz odważniej i coraz częściej, pakują się w życie własnych dzieci i przejmują stery, nie pozostawiając już w tym życiu, żadnego miejsca dla odtwórców głównych ról. Dla dzieci. Dla dzieci, które w przyszłości mają stać się dorosłymi. Samodzielnymi, inteligentnymi i zaradnymi ludźmi, radzącymi sobie z wyzwaniami, jakie życie przed nimi postawi. Nie wierzmy w nie na tyle, aby pozwolić im samodzielnie rozwiązać kłótnie z bratem, gdy mają pięć lat, ale wierzymy, że w przyszłości będą w stanie postawić się partnerowi albo szefowi.

Mi oczywiście też się zdarzyło przegiąć i reagować na zbyt wiele konfliktowych sytuacji, więc nie mam zamiaru tutaj robić się na świętszego od papieża. Po prostu udało mi się otrząsnąć na czas (a raczej ktoś mnie otrząsnął) i piszę o tym, bo może komuś też taki zimny prysznic się przyda.

To co możemy, a wręcz powinniśmy zrobić dla naszych dzieci

To naprawdę wspaniałe, że tak bardzo kochamy nasze dzieci, że chcemy spędzać z nimi więcej czasu niż kiedyś. To wspaniałe, że jesteśmy w stanie tak wiele dla nich poświęcić i tak wiele dla nich zrobić. I nas samym początku, gdy są jeszcze bardzo małe, one naprawdę tego potrzebują. Wręcz niemal równie silnie, jak potrzebują tlenu. Potrzebują stałej obecności, dużo uwagi i mnóstwa czasu razem. Wtedy to jest kluczowe (absurdalną rzeczą jest, że właśnie wtedy zdarza się, że tego nie otrzymują – pisałem o tym tutaj).

Niemniej im dzieci są starsze, tym częściej powinniśmy właśnie IM pozwalać chwytać za stery. W końcu tutaj chodzi o sterowanie ICH życiem. W pierwszych latach oczywiście dobrze by było, abyśmy siedzieli obok, na stanowisku drugiego pilota (kontynuując tę lotniczą metaforę) i spokojnie tłumaczyli dziecku do czego służą wszystkie przyciski w kokpicie oraz pomagali mu, gdy pojawiają się ostre turbulencje. Jednak w miarę dorastania naszych pociech, musimy być świadomi tego, że w końcu nawet do kokpitu nie zostaniemy wpuszczeni i jedyne co nam pozostanie, to obserwowanie z ziemi czy cała podróż przebiega w porządku. I co najważniejsze: ten dzień nadejdzie niezależnie od tego czy nauczymy nasze dziecko samodzielności za sterami czy nie.

Na szczęście, większość z nas ma jeszcze czas, aby własne dzieci – tych naszych małych pilotów – na ten dzień przygotować. Wykorzystajmy go.

Prawa do zdjęcia należą do U. S. Fotografie.