Terroryzowanie dzieci obowiązkami domowymi

Nie niesie ze sobą żadnej wartości.

Obowiązki domowe

Nigdy nie byłem zwolennikiem nakładania na dzieci obowiązków domowych. Wiecie, tych z rodzaju „raz w tygodniu zmywasz po obiedzie”, „sprzątasz swój pokój dwa razy w tygodniu” czy „dzisiaj Twoja kolej na mycie podłogi”.  Bo dla mnie nakaz sprzątania pokoju niczym się nie różni od zwyczajnego ukarania dziecka. Może to kontrowersyjne twierdzenie, ale nie zmienia to faktu, że jest ono całkowicie prawdziwe. Potwierdzą to chociażby same dzieci, które nie widzą między obowiązkami domowymi i poddaniem się karze, żadnej różnicy. Zarówno jedno i drugie dzieci muszą zrobić, mimo że nie mają na to najmniejszej ochoty.

Jeśli dalej mi nie wierzycie, to zastanówcie się co robią rodzice, gdy dziecko odmawia wykonania obowiązków domowych? Próbują je do tego zmusić. Bo przecież odmowa wykonania obowiązku, to nieposłuszeństwo i takowe należy ukarać. Widzicie już podobieństwo?

Najważniejsze pytanie

Moim zdaniem najważniejszym pytaniem jakie musimy sobie zadać, gdy chodzi o domowe obowiązki, jest pytanie o sam sens dawania owych obowiązków dzieciom. Żeby na nie odpowiedzieć, popytałem wśród znajomych, jakie jest ich zdanie na ten temat. Dlaczego ludzie dają swoim dzieciom obowiązki domowe? Odpowiedzi zebrałem w trzy grupy:

1. Żeby sobie ulżyć/żeby podzielić pracę w domu

Przerzucanie własnych obowiązków na dzieci, żeby sobie ulżyć, nie różni się dla mnie wiele od wysyłania dzieci do pracy, żeby samemu nie musieć do niej chodzić. A za to można trafić do więzienia, więc nie bardzo jest co dyskutować o moralności tego działania.

2. Dziecko jest nam coś winne, więc powinno spłacić swój dług i pomagać

Mówiłem to już kilka razy (m. in. tutaj można o tym przeczytać) i powtórzę to dzisiaj: nasze dziecko nie jest nam nic winne. Ono się na ten świat nie prosiło. To naszym obowiązkiem jest się nim opiekować, a nie odwrotnie. A robienie z siebie jakiegoś męczennika, któremu wszyscy mają współczuć i pomagać, ubliża zwykłej ludzkiej godności i powoduje u mnie odruch wymiotny.

3. Dziecko dzięki obowiązkom domowym, uczy się samodzielności i odpowiedzialności

To jest odpowiedź, która udzielana była najczęściej i brzmiała najrozsądniej. Do tego w sieci jest mnóstwo artykułów mówiących, że dobrym sposobem na nauczenie dziecka odpowiedzialności i systematyczności, jest powierzenie mu domowych obowiązków. Takie podlewanie roślinki na przykład czy sprzątanie po obiedzie.

Przyznaję całkiem szczerze, że nieustannie mnie te artykuły zaskakują. Bo jak niby zmuszenie dziecka do pracy w domu, może go nauczyć czegokolwiek? Poza oczywistym, czyli tym, że silniejszy, może narzucić swoją wole słabszemu? Bo tak to właśnie wygląda w większości domów. Jak zmuszanie. Masz to robić i koniec. Bo ja tak powiedziałem. Bo to jest ważne dla mnie. I cała retoryka przypomina wtedy Ferdydurkę i klasyczne już „bo Słowacki wielkim poetą był!”. I macie w to wierzyć, bo ja tak mówię.

Zamiast przekonać dziecko, że porządek powinien być dla niego ważny – mówimy mu, że porządek jest dla niego ważny. A to jest spora różnica. Różnica, którą najlepiej odda się ponownie słowami Gombrowicza:

„Jak to nie zachwyca Gałkiewicza, jeśli tysiąc razy tłumaczyłem Gałkiewiczowi, że go zachwyca.”

Wszechobecny bezsens

No nie zachwyca. Dzieci nie są zachwycone pomysłem obowiązków domowych, nawet jeśli im powiemy, że są zachwycone. Im zwyczajnie nie zależy na tym, żeby podłoga była umyta, trawa skoszona, a kwiatki podlane. I jeśli im nie zależy, to one nie będą dbać o powierzone im obowiązki. Nie nauczą się ani systematyczności, ani odpowiedzialności, tak bardzo zachwalanych przez owe artykuły. Wręcz będą czuły jeszcze większą niechęć do jakiejkolwiek pracy w domu. A im większa będzie ich niechęć, tym więcej rodzice będą musieli się napocić, aby ich do tych obowiązków przekonać. Niektórym „wystarczy” zastraszanie i karanie dzieci za nieobowiązkowość, ale niektórzy czują pod skórą, że to nie jest właściwe. I wpadają na pomysł, aby dzieciom płacić (sic!) za domowe obowiązki. Czyli zamiast użyć siły, używają przekupstwa. Nie uczą już dzieci, że silniejszy może zmusić słabszego, do wykonywania bezsensownej pracy. O nie. To jest złe. Oni uczą dzieci, że ludzie z pieniędzmi, mogą zmusić ludzi bez pieniędzy, do wykonywania bezsensownej pracy. A to (podobno) jest znaczna różnica.

Ja jej nie widzę, ale ja się może nie znam.

Przeszkadza Ci bałagan? To go posprzątaj!

Prościej się tego powiedzieć już nie da. Jeśli komuś przeszkadza bałagan, to niech go posprząta i nie zawraca innym gitary. Przeszkadza Ci rodzicu wysoka trawa? To idź ją skoś. Przeszkadza Ci brudna podłoga? To bierz mopa i zasuwaj. Przeszkadza Ci pełny zlew? To podwiń rękawy i do roboty! Już, teraz, zaraz!

Dzieci to nie są niczyje sługusy, które można wykorzystywać do pracy, której nikt inny nie chce wykonać. A jak nie chce Ci się sprzątać, to zatrudnij panią do sprzątania i daj swoim dzieciom święty spokój. Jest wiele bardziej wartościowych rzeczy, które możecie robić wspólnie, niż kłócić się o sprzątanie. A znacznie ważniejsze od posiadania czystego domu, jest posiadanie domu, w którym wszyscy się dobrze czują.

Dzieci bez obowiązków?

Czy to, co piszę oznacza, że dzieci nie powinny w domu nic robić? Nic bardziej mylnego. Moje dzieci ciągle pomagają w naszym domu. Pomagają jednak w obowiązkach, które dotyczą ich bezpośrednio, a nie są przez nas sztucznie narzucone. To są tak zwane ich naturalne obowiązki (tak jak istnieją naturalne konsekwencje dziecięcych czynów i konsekwencje zmyślone przez rodziców, tak samo jest z obowiązkami). Czyli jeśli moja ośmiolatka chce kanapkę, to niech sobie pójdzie i zrobi kanapkę. A jeśli mój trzylatek chce kakałko, którego niestety sam sobie nie zrobi, to i tak musi iść ze mną i mi w przygotowaniu pomagać. Podaje mi butelkę, podaje mi mleko, podaje mi kakałko – cały czas pomaga. Chce jeść? Podaje mi chleb, podaje masło, podaje ogórka i ostatnio nawet pomaga kroić. Jednym słowem, cały czas jest obok. Pomaga. I jednocześnie uczy się samodzielności.

Takie podejście pomaga mi również uniknąć sytuacji, w której dzieci sprawdzają cierpliwość rodzica i proszą o zmianę ubrania dziesięć razy każdego poranka (czy jakichkolwiek innych irracjonalnych próśb). Bo moje dzieci wiedzą, że nawet jeśli one nie potrafią tego zrobić same, to i tak będą musiały mi pomagać.

Błąd komunikacyjny

Im dłużej patrzę na problem powierzania dzieciom obowiązków domowych (a o tym, że problem istnieje, świadczy ogromna liczba artykułów na ten temat), tym bardziej jestem przekonany, że rodzi się on w niezrozumieniu różnicy między naturalnymi obowiązkami, a obowiązkami sztucznie wymyślonymi przez rodziców. Bo jeśli się przyjrzymy, to zauważymy, że dzieci mają dość obowiązków każdego dnia, żeby utrzymywać ich kalendarz stale pełny. Higiena osobista (po obejrzeniu tego filmu, żadne dziecko nie ominie mycia zębów), ubieranie się, jedzenie, picie – to wszystko odbywa się kilka razy dziennie. I wszystko może być świetną lekcją odpowiedzialności i samodzielności. Musimy ją tylko wykorzystać.

A co z innymi obowiązkami?

Jak jednak przekonać dzieci do innych obowiązków? Sprzątanie pokoju, mycie garnków, wynoszenie śmieci? Zacząłbym przede wszystkim od dania dobrego przykładu i nie narzekania na konieczność wykonywania takiego czy innego obowiązku, co zdarza się nad wyraz często. Bo jeśli my się sami będziemy tymi obowiązkami przerzucać i od nich uciekać, to nasze dzieci tym bardziej będą uważały je za coś okropnego i tym bardziej nie będą chętne do ich wykonywania. Pokażmy więc, że wykonywanie obowiązków domowych, to nie koniec świata. Ba, ja ile razy biorę się za prasowanie, to wręcz widać po mnie, że sprawia mi to przyjemność. Szczególnie jak mam jakąś świeżą i wciągającą książkę czytaną.

Dobry przykład to jednak nie wszystko. Niestety złotej rady, na to co jeszcze można zrobić nie mam i nie wiem czy potrafiłbym taką stworzyć. Jedyne co mogę wam powiedzieć, to jak działa to u mnie. Wy musicie sami sprawdzić czy u was też zadziała.

Śniadanie

Jak tylko moja ośmiolatka nauczyła się robić jajecznicę, bo była głodna, to od tej pory robi ją nam zawsze w weekend na śniadanie. Sama z siebie. A jej bracia nie pozostają dłużni i ostatnio jeden szykował talerze i sztućce, a drugi kroił warzywa (trochę krzywo, ale nadrabiał zapałem :). I po nie tak długiej chwili śniadanie było gotowe. Obowiązek? Zmuszanie? Bynajmniej. Oni byli wniebowzięci, że mieli taką możliwość.

Nie daję gwarancji

Nie gwarantuje wam, że ta metoda podziała, ale u mnie brak narzuconych obowiązków, połączony z ciągłą nauką nowych umiejętności domowych, sprawdza się bardzo dobrze. Tak dobrze, że dzieci same wychodzą z inicjatywą pomocy. Niestety nie wiem jeszcze jak ogarnąć problem sprzątania pokoju, bo moim zdaniem to wydarzenie następuje zdecydowanie zbyt rzadko, ale na szczęście potrafię zachować swoje zdanie dla siebie. I dzięki temu raz na jakiś czas, jestem niesamowicie zaskoczony widokiem lśniącego pokoju. Po cichu liczę, że z czasem będzie się to zdarzało coraz częściej, ale jestem rozsądnym człowiekiem, więc wielkich nadziei nie mam ;)

Moim zdaniem o to właśnie chodzi w tych całych obowiązkach. O danie dzieciom dość swobody, żeby nie czuły się do niczego zmuszane, przy jednoczesnym stałym modelowaniu właściwych zachowań. Reszta powinna nastąpić sama.

Prawa do zdjęcia należą do David.