Czy zawstydzanie dziecka może stać się skuteczną metodą wychowawczą?

Bo może to wyrządzić więcej szkód, niż przyniesie pożytku.

Wstyd jako metoda wychowawcza

Już jakiś czas temu rozważałem, czy zdecydowałbym się zawstydzić dziecko, żeby „nauczyć go lekcji”. Widziałem takie sytuacje coraz częściej przewijające się przez zagraniczne media i zawsze się zastanawiałem czy takie rozwiązanie znalazłoby zastosowanie w naszej rodzinie. Nie chodzi mi o to, żeby kwestionować metody innych, bo każdy ma inne zasady w swoim domu. Bardziej chodziło mi o to, czy ja, wobec moich dzieci, mógłbym mieć jakikolwiek powód, aby wykorzystać tę metodę.

I dochodzę do wniosku, że nie ma na to żadnych szans.

USA

Ten dziwny i nieco dziki kraj, zawsze dostarcza mi mnóstwo materiału na bloga. Dzisiaj pojawił się artykuł o ojcu, który kazał swojemu czteroletniemu synowi stać na ulicy z wielkim znakiem „Biję małe dziewczynki” (źródło). Abstrahując już od kwestii tego, jakoby bicie dziewczynek było bardziej niedopuszczalne, niż bicie chłopców (a to wynika pośrednio z tego znaku), zupełnie nie rozumiem co ojciec chciał dzięki temu osiągnąć. Przecież czterolatek jest jeszcze małym dzieckiem. Skoro bije małe dziewczynki, to trzeba z nim na ten temat rozmawiać i w kółko tłumaczyć, dlaczego nie wolno tego robić. Poszukajmy odpowiedzi na pytanie dlaczego bije innych? Skąd się to wzięło? Czego nie potrafi wyrazić słowami i w efekcie posuwa się do przemocy? Jakie jego potrzeby są niezaspokojone?

Zresztą czterolatek od kogoś tego bicia się nauczył, a starszego rodzeństwa nie ma, więc najpierw przyjrzałbym się metodom wychowawczym jego rodziców. Zamiast jednak spojrzeć na siebie i zastanowić się „co ja mogłem zrobić źle” (patrz: Nigdy nie wiń dziecka), ojciec postanowił ukarać swoje dziecko, poprzez publiczne upokorzenie. Może nie posunąłbym się do tego, żeby odebrać ojcu prawa rodzicielskie (a walczy o to matka dziecka, własne po tej akcji – jak już mówiłem, to jest USA), ale muszę przyznać, że to klasyczny przykład nieprzemyślanego wychowania, metodą prób i błędów (co zresztą sam ojciec przyznaje), na którym najbardziej traci dziecko. Tak jak gdyby na rynku nie było miliona publikacji na ten temat i trzeba było na nowo wymyślać koło.

To oczywiście nie koniec. Takich akcji jest więcej. Tutaj na przykład mamy klasyczny (podobno) przykład kultury latynoskiej, w której obcina się nastoletnim dziewczynom włosy, gdy zaczynają zachowywać się zbyt odważnie (wg rodziców) w stosunku do chłopców (nie sugerujcie się opisem filmu na YT, nie jest on prawdziwy).

https://www.youtube.com/watch?v=7SrWBYyFjBM

Jak się okazuje już samo obcięcie włosów już nie wystarcza. Trzeba to jeszcze wrzucić na YT, aby ośmieszenie i upokorzenie własnego dziecka było najbardziej publiczne jak to tylko możliwe.

Nie wiem tylko czy owi rodzice są świadomi, że takimi filmikami wystawiają sobie najgorsze możliwe świadectwo. Nie mówiąc o tym, że bardzo wiele ryzykują.

Bez krzyku i bicia

Nie używam przemocy wobec swoich dzieci już od paru lat (patrz: Już nie biję dzieci). Nad krzykiem cały czas jeszcze pracuję, bo to nie jest tak łatwe zadanie. Na szczęście coraz częściej udaje mi się po prostu wyjść z pokoju i ochłonąć, po czym wrócić i porozmawiać na spokojnie, więc najgorzej też nie jest. Przez te kilka lat nauczyłem się też, że najczęściej wystarczy podejść bliżej (patrz: Najlepszy sposób, żeby wychować swoje dzieci bez krzyku), żeby zapobiec zdecydowanej większości problemów, jakie dzieci generują. Jeśli jesteś dość blisko, one nie zaczną się bić. Nie zaczną po sobie krzyczeć. Nie zaczną niszczyć otoczenia. Wystarczy, że mają w pobliżu rodzica, a czują się bezpieczniej, pewniej i przez to ich zachowanie zmienia się na lepsze. Oczywiście nie mówię, żeby cały czas być z nimi, ale jeśli mają gorszy dzień, to może warto poświęcić im nieco więcej czasu niż zwykle?

Nauczyłem się też, że jeśli rodzic jest dość blisko, to on sam zaczyna rozumieć, że bicie nie jest potrzebne. Że krzyki nie są potrzebne. Że zawstydzanie nie jest potrzebne. Bo każda z tych metod krzywdzi dzieci, w ten lub inny sposób. Niektóre ślady pojawią się od razu, a niektóre wyjdą po latach, ale mimo wszystko jakieś ślady pozostaną. Dlatego podobnie jak od krzyków i bicia, będę się starał trzymać od zawstydzania jak najdalej.

Linia obrony zawstydzających rodziców brzmi:

„Ale dziecko powinno wiedzieć lepiej!”

No cóż. Może i powinno, ale nie wiedziało. Widocznie ktoś nie wytłumaczył mu tego tak jak powinien. I mówiąc ktoś, mam na myśli rodziców. Bo to najczęściej rodzice ignorują pierwsze oznaki niewłaściwego zachowania. A później, jak dochodzi do zwiększenia niewłaściwej aktywności, jest już za późno i nie potrafią sobie poradzić z sytuacją. Niestety w takich momentach, gdy zaczynają już rozumieć, że to jest dla nich zbyt wiele, zamiast szukać pomocy, zaczynają szukać winnego.

Oni oczywiście winni nie są (bo i skąd?), więc winne musi być dziecko. A że nie chcą bić, ani krzyczeć na dziecko (albo już to robili i nie zadziałało), postanawiają dziecko zawstydzić. Nie jest to jednak nic innego, jak próba zamaskowania własnego wstydu. Bo to rodzice w takiej sytuacji czują wstyd. Czują, że zawiedli jako rodzice. Zapominają, że to przecież tylko dziecko (nawet jeśli ma kilkanaście lat!) i nie musi wiedzieć wszystkiego. Że niektóre rzeczy są poza jego możliwościami poznawczymi lub że po prostu popełniło błąd. Czterolatek nie musi w pełni rozumieć dlaczego nie może bić innych, tak jak dziesięciolatek nie musi w pełni rozumieć dlaczego nie może rzucać piłką po domu. Dla nich te zakazy mogą wydawać się jedynie próbą narzucenia ograniczeń przez rodziców i dopóki nie znajdzie się ktoś, kto im wytłumaczy, że jest inaczej, będą tak uważać. A że tłumaczyć czasem trzeba czterdzieści siedem razy, to tylko uroki rodzicielstwa.

Co jest równie ważne: my też, jako rodzice nie musimy wiedzieć wszystkiego. My też nie jesteśmy nieomylni. I jeśli czujemy, że coś nas przerasta, to naprawdę czasem warto poprosić kogoś pomoc, zamiast zacząć stosować technikę prób i błędów na własnych dzieciach, bo to najczęściej przynosi odwrotny skutek do zamierzonego.

„Testowano na dzieciach”

Im dłużej o tym myślę, tym bardziej jest mi przykro, że rodzice robią ze swoich dzieci króliki doświadczalne, zamiast porozmawiać ze specjalistami. Dzieci to nie są komputery, które w razie czego można zresetować i zacząć od nowa. Takie doświadczenie, jak to wspomniane na początku, zostanie w dziecku do końca jego życia. Może się aktywować nagle, po kilku latach, gdy akurat młody człowiek będzie miał wyjść przed ludzi i przemawiać. Możliwe, że będzie już zawsze w takich sytuacjach czuł przytłaczający strach. Ja sam zawsze byłem bardzo wstydliwym dzieckiem i wiem jak ciężkie jest przebicie się i otworzenie na ludzi. Mi to zajęło jakieś 18 lat. A bierze się to właśnie z zawstydzania dziecka. Z bicia go i z krzyków. To wszystko pokazuje dziecku, że ono jest złe lub po prostu głupie i że to wszystko jest jego winą.

Niestety czasami skutki są dużo bardziej tragiczne. Jak w przypadku 13-letniej Izabeli Laxamany, którą publicznie zawstydził ojciec za wysyłanie chłopakowi zdjęcia w leginsach i staniku, a która niedługo później skoczyła z mostu i zmarła na następny dzień (źródło).

Czy właśnie to chcemy osiągnąć tymi metodami?

Pokolenie młodych, zawstydzonych, niepewnych siebie ludzi, którzy doprowadzeni do skrajności zaczną krzywdzić siebie albo innych ludzi dookoła (w zależności od ich charakteru)? Przestańmy sobie wmawiać, że to je zahartuje, bo historia Izabeli i wiele jej podobnych pokazuje, że to jednak nie działa. Świat jest od tego, żeby hartować, rodzice są od tego, żeby wspierać. Dlatego jeśli nie chcemy iść podobną drogą, to może warto poszukać jakichś alternatywnych metod? Metod, które pomagają, lecz które nie wymagają skrzywdzenia własnego dziecka? Metod, które zamiast skupiać się na ukaraniu własnego dziecka za to, że miało problem, skupią się na tym, aby ten problem rozwiązać?

Rozmowa, wsparcie emocjonalne, wspólnie spędzany czas, wspólna zabawa, a nawet spotkania z psychologiem jeśli jest taka potrzeba. Jest naprawdę mnóstwo sposobów na to, aby z szacunkiem do dziecka i we współpracy z nim poszukać odpowiedniego rozwiązania.

Ja osobiście silnie wierzę, że jeśli właśnie z szacunkiem i empatią podejdziemy do dziecięcych problemów , to nie tylko uchronimy nasze dzieci przed losem Izabeli Laxamany i jej podobnych, ale też w efekcie wychowamy dzieci, które z jednej strony będą potrafiły sobie poradzić z różnymi przeciwnościami losu, a z drugiej strony z szacunkiem i empatią będą podchodziły do drugiego człowieka.

Dzieci uczą się tego czym żyją.

Prawa do zdjęcia należą do ellyn .