Dlaczego nie pomagam moim dzieciom w odrabianiu zadań i jakie są tego efekty?

Czy jestem po prostu leniwy? Czy to jest jednak jakieś przemyślane działanie?

W przedostatnim tekście (klik) wspomniałem o tym, że nie wiem czego uczy się w szkole moja córka (poza tym o czym sama mi powie) – że synowi czasem jeszcze pomagam, bo jest w pierwszej klasie (chociaż ostatnio też już coraz mniej, bo teraz ćwiczą samodzielne czytanie ze zrozumieniem), ale ogólnie zaznaczyłem, że abstrakcją dla mnie jest siedzenie z dzieckiem nad zadaniem i pomaganie mu w jego odrabianiu, bo to przecież obowiązek dziecka nie mój.

Po tej deklaracji poczułem się przez niektórych potraktowany trochę jak „najgorsza matka świata”, czyli Lenore Skenazy, która kiedyś przyznała, że jej 9-letnie dziecko samo jeździ metrem. Najbardziej podobały mi się komentarze sugerujące, że mam jakieś cudowne dzieci i że mam się nie chwalić, bo nie każdy takie ma.

To jest oczywiście zupełna bzdura (w rzeczywistości każdy ma przecież cudowne dzieci, które tylko czasami bywają mniej cudowne ;) i dzisiaj chciałbym się do niej odnieść, pokazując wam konkretne argumenty stojące za moim stanowiskiem.

Dlaczego więc nie pomagam moim dzieciom w odrabianiu zadań? Jakie są tego efekty? I czy da się to zastosować u innych?

Dlaczego nie pomagam?

Powodów jest mnóstwo, ale postaram się opisać te najważniejsze:

1. Liczba dzieci > liczba rodziców

Pierwszy punkt jest niezwykle prozaiczny. Mam trójkę dzieci i gdybym z każdym miał siedzieć godzinę lub dwie dziennie nad zadaniem domowym, to bardzo szybko zapakowaliby mnie w kaftan i zamknęli w przyjemnym pokoju z miękkimi materacami (chociaż jak czasem o takim pokoju myślę, to trochę kusi).

2. Poziom nauki jest (a przynajmniej powinien być) dostosowany do dziecięcych możliwości

Poza skrajnymi przypadkami, większość dzieci znajduje się w pewnej normie (co wynika z samej definicji normy) i poziom nauki jest do tej normy dostosowany. Skoro więc dziecku zadawane jest jakieś zadanie, to ono powinno sobie z nim poradzić, a jeśli sobie nie radzi, to jest to sygnał dla rodzica i dla nauczyciela, że albo poziom jest źle dostosowany albo są jakieś inne braki i tutaj już może być potrzebna dodatkowa pomoc (oczywiście nie mówimy tutaj o sytuacji, w której dziecko nie potrafi zrobić jednego zadania, tylko o sytuacji, w której nie radzi sobie z zadaniami czy nauką prawie w ogóle).

3. Brak mi odpowiednich umiejętności (i nie mówimy tutaj o wiedzy)

Ani ja, ani inni rodzice najczęściej nie mamy zielonego pojęcia o tym, JAK dziecku coś wytłumaczyć. Naprawdę.

Wybaczcie, że walę tym między oczy, ale tak jest. Jeśli nie mieliśmy w swoim życiu przygody z nauczaniem dzieci czy z dydaktyką konkretnego przedmiotu, to istnieje spora szansa, że zamiast pomóc, jeszcze bardziej namieszamy dziecku w głowie (bo nasze metody, będą zupełnie inne, niż te, których uczy nauczyciel i mogą być one na przykład poza zdolnościami pojmowania naszego dziecka). Niestety najczęściej jest tak, że „pomoc” rodzica ogranicza się ostatecznie do podania dziecku gotowej odpowiedzi, co wcale nie jest pomocne, bo co dziecko z tego może wyciągnąć? Znajomość odpowiedzi nie oznacza jeszcze zrozumienia tematu, a to właśnie na tym powinno nam zależeć.

Sam przerobiłem kilka semestrów dydaktyki i mogę tylko tak filozoficznie powiedzieć, że dzięki temu wiem, jak mało jeszcze wiem.

4. Czy do szkoły też miałbym z dzieckiem chodzić?

Jasne, mogę dziecku pomóc z zadaniem w domu, ale jeśli ono nie zrozumie danej tematyki, to kto pomoże mu w szkole? Czy do szkoły też mam iść z nim, siedzieć obok i tłumaczyć mu to, czego nie zrozumiało? Czy może skoro spędza w szkole kilka godzin dziennie na nauce bez mojej pomocy, to jednak ma jakieś tam możliwości, aby w domu też bez mojej pomocy sobie poradzić? Może wystarczy mu nieco zaufać?

5. Nam nauczać nie kazano (a wręcz przeciwnie)

Co prawda przy córce to nie miało miejsca, ale gdy syn poszedł do pierwszej klasy, to na pierwszym zebraniu nauczycielka bardzo serdecznie poprosiła o to, aby nie odrabiać zadań z dziećmi. Pierwsze zebranie i mówimy o 6-latkach, czyli jeszcze o dość małych dzieciach. Dlaczego? Bo dzieci są sprytne. Jeśli nauczą się, że mama lub tata mu w domu pomogą zrobić zadanie i wszystko wytłumaczą, to one nie będą miały żadnej motywacji do tego, aby uważać i słuchać na lekcjach.

No bo po co miałyby to robić? Przecież i tak mają rodziców, którzy je „uratują” w razie czego – jak nam to wytłumaczono.

6. Nie ze mną te numery Bruner

Moje dzieci wiedzą, że jeśli z czymś sobie nie radzą, to zawsze mogą do nas przyjść (i nie mówimy tu wyłącznie o zadaniach domowych). W pierwszej klasie dzieci potrzebują na przykład pomocy w przeczytaniu zadania czy po prostu krótkiej przerwy, bo widać po nich, że całych ich nosi. Żaden problem. Czasami jednak przychodzą, bo zwyczajnie nie chce im się odrabiać zadania i chcą, aby rodzic ich wyręczył. Nie ukrywam – czasami to kusi, szczególnie, gdy widzimy dziecko, które kładzie się już na zeszycie i od 15 minut nie dopisało nawet jednej rzeczy.

Niestety jeśli to zrobimy – będą przychodzić stale. Jeśli natomiast ich nauczymy, że to jest ich zadanie – to w końcu tak będą je traktowały. A na takie momenty, w których dziecko jest już wyraźnie znużone czy zmęczone, najlepsza jest przerwa lub (jeśli mamy taką możliwość) przełożenie odrabiania zadania na rano.

7. Jaka motywacja mogłaby stać za moją pomocą?

Obawa przed tym, że moje dziecko sobie nie poradzi? Obawa przed tym jak jego brak zadania wpłynie na mnie? Na to jak odbierają mnie ludzie? Lub na jego późniejsze życie, studia itp.? A może miałaby to być chęć ulżenia dziecku, które stresuje się zadaniem?

Jeśli odpowiedziałbym pozytywnie na choć jedno z tych pytań, to nie pomagałbym swojemu dziecku, tylko wstrzymywał jego postęp, jak sugerują australijscy naukowcy (źródło). Dlaczego? Otóż ludzie bywają motywowani na dwa różne sposoby. Zewnętrznie lub wewnętrznie. Czyli albo uczymy się dla ocen i tego jak postrzegają nas inni albo uczymy się dla samych siebie i oceny stają się wtedy drugorzędne. Gdy pomagamy dzieciom w nauce, uczymy ich tego pierwsze podejścia.

Dlaczego jest to niekoniecznie dobre rozwiązanie? Pisałem o tym już w tekście Dlaczego niektóre dzieci się starają, a inne rezygnują.

8. Mamy kontakt z nauczycielami

To już ostatni punkt, lecz uważam go za bardzo ważny w całym tym procesie. Stały kontakt jest wręcz kluczowy, bo gdyby działo się coś niepokojącego, to wiem, że dostalibyśmy taką informację. To nie jest tak, że skoro na codzień nie pomagam moim dzieciom w nauce, to zupełnie ten temat ignoruję i gdyby pojawił się jakiś problem, to zostawiłbym dziecko samo sobie. Nie, to zupełnie nie tak. Ja jestem gotowy zareagować i pomóc, ale najpierw chciałbym zobaczyć, że ono już chociaż próbowało sobie z tym poradzić. Nie może być tak, że rodzicowi zależy na nauce dziecka bardziej, niż samemu dziecku.

Nie mówiąc już o tym, że nie spotkałem się z tym, aby nauczyciel dał brak zadania dziecku, gdy zobaczył, że chociaż spróbowało je rozwiązać.

Zaangażowanie dziecka jest (a przynajmniej powinno być) zdecydowanie ważniejsze niż poprawna odpowiedź.

Czy takie podejście rzeczywiście daje dobre efekty?

U nas tak właśnie jest, ale żeby nie opierać się wyłącznie na własnym przykładzie, znalazłem również badania, które wykazały podobną zależność. Badania te były prowadzone przez niemal trzy dekady i sprawdzały one aż 63 różne rodzaje rodzicielskiego zaangażowania w szkolną działalność swoich dzieci (źródło).

Jak się okazało, wspólne odrabianie zadania z dzieckiem, miało neutralny lub negatywny efekt na jego późniejsze wyniki w nauce – niezależnie od rasy rodziców, ich klasy społecznej czy wykształcenia.

Co więc możemy jako rodzice zrobić, zamiast pomagania dzieciom w nauce, aby im mimo wszystko pomóc?

Zarówno naukowcy z powyższego badania, a także setki lub wręcz nawet setki tysięcy pedagogów i psychologów dziecięcych zgadzają się co do jednej konkretnej czynności, która działa bardzo pozytywnie zarówno na rozwój umysłowy dzieci, jak i na rozwój więzi między rodzicem i dzieckiem. Chodzi o wspólne czytanie.

I ja osobiście mogę się tylko w pełni z tym zgodzić. Tak wspomniany wcześniej brak ciągłego pomagania w odrabianiu zadań, jak i wspólne czytanie, działają u nas bardzo dobrze. Nasze dzieci lubią książki (pisałem o tym m. in. tutaj), w znacznej większości zadania odrabiają samodzielnie i mają też całkiem dobre wyniki w nauce.

Nie mogę z całą stanowczością powiedzieć, że u każdego to właśnie podejście się sprawdzi, ale nie widzę powodu by chociaż nie spróbować. Szczególnie jeśli u kogoś szkolna nauka czy samo odrabianie zadań stanowi pewien problem.

PS. Jeśli ktoś ma jakieś własne doświadczenie z opisanym wyżej podejściem do nauki i chciałby się nim podzielić w komentarzach, to jestem pewny, że pozostali czytelnicy zainteresowani tym tematem, będą zobowiązani. Ja również :)

Prawa do zdjęcia należą do Jere.