Kąpiel niemowlaka – 7 najczęściej popełnianych błędów, których łatwo uniknąć

Jak poradzić sobie z kąpielą niemowlaka i nie zniechęcić go do niej?

Niedawno miałem okazję wziąć udział w konferencji inaugurującej start „Ogólnopolskiej akcji na rzecz wielozmysłowego rozwoju dzieci” zorganizowanej przez markę Johnson’s. Akcja odbywa się pod hasłem Johnson’s So Much More i ma za zadanie edukować rodziców o tym, że zwykłe czynności pielęgnacyjne to znacznie więcej niż tylko oczyszczanie czy nawilżanie skóry dziecka, to chwile, które mają ogromne znaczenie dla jego rozwoju. Dla mnie osobiście była to trochę czarna magia, ale jak się okazało, taka wielozmysłowa stymulacja dziecka (czyli jak mi wytłumaczono – jednoczesne angażowanie wielu dziecięcych zmysłów), może mieć bardzo namacalny i pozytywny wpływ na dziecięcy rozwój (m. in. skutecznie redukuje stres u dziecka oraz u rodzica, poprawia ilość i jakość dziecięcego snu (źródło), a także zwiększa ilość zjadanego pokarmu i okres czuwania u wcześniaków – źródło).

Główny nacisk całego wydarzenia został położony na wykorzystaniu do owej wielozmysłowej stymulacji rytuału kąpieli. W wielu rodzinach kąpiel jest na samym początku sporym wydarzeniem, a jednocześnie z biegiem czasu potrafi stać się ona dość rutynowa lub wręcz w niektórych przypadkach staje się polem bitwy, a dzieci, które do tej pory uwielbiały kąpiel, nagle unikają jej jak ognia. Jak temu zapobiec?

Jednym z prowadzących był między innymi pan Paweł Zawitkowski (zwany też Zaklinaczem Dzieci) i to właśnie on, wraz z innymi zaproszonymi gośćmi, zaskoczyli mnie kilkoma informacjami na temat kąpieli i uświadomili mi skąd mogły się brać u nas w domu niektóre problemy z kąpielą, gdy moje dzieci były niemowlakami (nie było ich jakoś dużo, ale jednak się pojawiały). Dowiedziałem się również, że choć wielu ludzi traktuje kąpiel w aspekcie wyłącznie pielęgnacyjnym, to niekoniecznie musi być to jej najważniejsza cecha i warto jej się bliżej przyjrzeć również pod innymi względami.

Poniżej znajdziecie najczęstsze błędy, które mogą powodować, że dziecko będzie niechętnie podchodziło do pomysłu kąpieli oraz kilka sugestii jak temu zaradzić.

1. Wkładanie niemowlaka plecami do wanienki

Wszystkim nam wydaje się intuicyjne, że dziecko należy wkładać do wanienki plecami, bo przecież inaczej się nie da. Tymczasem niemowlaki czują się bezpiecznie, gdy wiedzą co się za chwile stanie. Wkładając je do wanienki plecami powodujemy, że zupełnie nagle i bez żadnego ostrzeżenia, dostają nagle bodziec, którego się nie spodziewały. I to je może przestraszyć.

Oczywiście malutkich dzieci, które jeszcze się nie podpierają, nie powinno się kłaść na brzuchu, ale już włożenie bokiem, tak aby najpierw zanurzyła się jedna rączka czy nóżka, może ułatwić maluchowi zetknięcie się z wodą.

Można też spróbować w sposób pokazany przez pana Pawła na tym filmie:

2. Stała godzina kąpieli

Jako młodzi rodzice dość szybko dowiadujemy się, że dzieci lubią rutynę, więc staramy się jej pilnować. Obiadek o jednej godzinie, spacer o innej, kąpiel o jeszcze innej. Robimy to po to, żeby stworzyć jakimś rytm i wszystkim ułatwić funkcjonowanie w tym nieco nowym dla nas świecie. Musimy jednak przy tym pamiętać, że jeśli akurat nasze dziecko będzie głodne, a nadeszła już pora kąpielu, to lepiej z kąpielą poczekać – malucha nakarmić, odczekać (bezpośrednio po jedzeniu również kąpieli nie polecam) i dopiero wykąpać. Niemowlakowi ciężko jest zrozumieć, że musiałby poczekać na jedzenie i cała kąpiel mogłaby nie być przyjemna.

3. Obowiązkowa kąpiel co X dni

Nie chcę nawet sugerować co ile dni powinno się kąpać niemowlaka, bo każdy ma na ten temat inną teorię (widziałem już propozycje od „dwa razy dziennie” do „dwa razy na tydzień”) i dlatego też zawsze w tej kwestii polecam konsultację z własnym lekarzem, którego znamy i któremu ufamy. U nas to było co dwa dni i tego staraliśmy się trzymać.

Jednak w tym punkcie, podobnie jak w punkcie drugim, miejmy świadomość, że jeśli wyjątkowo nie wykąpiemy dziecka w dzień, w którym ma zaplanowaną kąpiel, to naprawdę nic się nie stanie. Jeśli jesteśmy na wyjeździe, jeśli mamy remont albo po prostu jesteśmy bardzo zmęczeni, to odpuszczenie jednego dnia nie spowoduje końca świata. Sprawdziłem to.

4. Kąpiel zaraz przed snem

U wielu osób spotkałem się z tym, że kąpiel dziecka musi mieć koniecznie miejsce przed snem. Dochodzi wtedy do sytuacji, w której rodzice zauważając senne dziecko, biorą je do kąpieli, a po kąpieli próbują położyć do łóżeczka. Jak się okazuje – bardzo często im się to nie udaje, bo senne dziecko rozbudza się w trakcie kąpieli i po niej, już wcale nie chce spać. Jak więc to obejść?

Otóż można wykąpać dziecko wcześniej, a później pozwolić mu się jeszcze trochę pobawić z rodzicami i pogaworzyć. Jeśli opisany wcześniej problem dotyczy właśnie nas i nasze dziecko po kąpieli jest niespecjalne senne, to cofnijmy czas kąpieli o godzinę albo dwie. Wiem, że to jest może nieco nieintuicyjne, ale powinno pomóc.

5. Traktowanie kąpieli wyłącznie w aspekcie higienicznym

Podstawową funkcją kąpieli jest oczyszczenie się, ale w przypadku niemowlaków to nie musi być jedyny powód. W trakcie kąpieli aktywują się wszystkie dziecięce zmysły i jest ono wtedy zwykle bardzo skupione i zaangażowane – moim zdaniem jest to więc idealny moment, na coś więcej, niż rutynowy zabieg higieniczny. Szczególnie, że jak podają specjaliści – kąpiel, obok karmienia i przytulania jest najważniejszą formą interakcji z niemowlakami. Moim zdaniem warto więc ją wykorzystać do zabawy, do pobudzania dziecięcych zmysłów i oswajania się z nimi czy do codziennego budowania relacji pomiędzy rodzicami i dzieckiem. 

6. Brak dodatkowej stymulacji podczas kąpieli (np. masaże)

Niejakie rozwinięcie punktu piątego. Jednak nie chodzi mi tutaj tylko o aspekt zabawowy kąpieli z udziałem zaangażowanego rodzica, ale też zdrowotny. Otóż badania pokazały, że wcześniaki, które były masowane dwa razy dziennie po 4 minuty, wychodziły ze szpitala o 1,6 tygodnia szybciej, niż w przypadku, gdy nie były masowane (źródło). Również później, gdy nasz noworodek staje się niemowlakiem, masaże wspomagają jego rozwój. Najciekawszym jednak moim zdaniem efektem masaży było to, że obniżały one w znacznym stopniu rodzicielski stres, związany z nową sytuację. Nie tylko więc dziecko na tym korzystało, ale rownież rodzice.

Nie tylko masaż ma pozytywnie działanie. Pobudzanie innych zmysłów również. Utrzymywanie kontaktu wzrokowego pobudza dziecko do większej interakcji z otoczeniem (źródło), znajome zapachy uspokajają i odprężają płaczące lub zaniepokojone niemowlę i mogą także zwiększyć ilość spokojnego snu (źródło), a głos rodzica wywiera pozytywny wpływ na rejony odpowiedzialne za emocje i komunikację (źródło).

Nie mówiąc już o tym, że połączenie stymulacji dwóch dowolnych zmysłów (albo większej ich ilości) daje efekt synergii, w postaci kolejnych pozytywnych efektów.

7. Wykluczenie ojca z rytuału kąpieli

To jest już mój osobisty dopisek i tego jednego na konferencji nie było :)

Co prawda w zdecydowanej większości przypadków jaką znam, to właśnie ojciec zajmuje się kąpielą (i bardzo dobrze :), ale jednak słyszałem o sytuacjach, w których mamy stwierdzały, że przecież ojciec może sobie nie poradzić, że to trzeba delikatności itp. Tymczasem, jak wspomniałem wcześniej – kąpiel jest poza karmieniem i przytulaniem, najważniejszą formą interakcji dla niemowlaków. Jak wiemy, w karmieniu raczej mężczyźni sobie nie poradzą, więc w mojej opinii dobrze by było, aby to oni przejęli kąpiele. Tak jak mamy mają swoje chwile sam na sam z dzieckiem, gdy karmią, tak ojcowie mieliby takie chwile przy kąpieli. Oni byliby bliżej dziecka, a mamy miałyby chwile wytchnienia – wszyscy wygrywają :)

Coś jeszcze?

Mnie osobiście najbardziej zaskoczył punkt pierwszy i przyznam, że wiele bym oddał kilka lat temu za wiedzę na ten temat. Niby taka oczywistość, a jednak człowiek na to nie wpadnie, dopóki o tym nie przeczyta. A jak było/jest u was? Macie jeszcze jakieś sugestie, które można by dodać do tej listy, aby pomóc innym rodzicom?

Wpis powstał w wyniku współpracy z marką Johnson’s.